Hordenspringen voor gevorderden (2)

In Nederland, Vlaanderen en Brussel worden vaak fietssluizen gebruikt.

Maar wat is een fietssluis eigenlijk? En welk doel dient ze?

Het Vlaamse vademecum fietsvoorzieningen helpt ons niet verder. Er is geen fietsinfrastructuur met de naam 'fietssluis' te vinden. In hoofdstuk 4.2 komt het woord fietssluizen wel twee maal voor, maar enkel als typefout.

De benaming 'fietssluis' wordt voor meerdere infrastructurele maatregelen gebruikt, zo leert een kort onderzoek op Google. Het is een infrastructurele inrichting zijn die:
a) het fietsverkeer voorbij wachtende auto's sluist,
b) fietsers weghoudt uit voetgangersgebied,
c) autoverkeer weghoudt van trage wegen,
d) (brom)fietsers vertraagt op wegen voor gemengd gebruik,
e) autoverkeer vertraagt / aan de kant houdt en fietsers doorlaat

a) fietsers voorbij wachtende auto's aan kruispunten sluizen
In de Brusselse vademeca wordt het woord fietssluis gebruikt om een OFOS aan te duiden, een opgeblazen fiets-opstel-strook, waarmee de fietsers aan verkeerslichten voorbij / tussen de wachtende auto's kunnen fietsen en zo als eerste bij groen vertrekken. Dit gebruik komt niet buiten het Brussels gewest voor.

b) fietsers weghouden uit voetgangersgebied
Er zijn voetgangersgebieden waar fietsers niet gewenst zijn, en de wegbeheerder probeert dit vervolgens met fietssluizen infrastructureel af te dwingen.

Kris Peeters noemde in zijn boek Voorruitperspectief al "de verpaling van de openbare ruimte", en poneerde dat dit een officiële capitulatie was aan het oncontroleerbaar en onbeheersbaar geworden autosysteem. Verpaling is namelijk de vervanging voor een streng handhavingsbeleid. Het leert de automobilisten bovendien dat ze wel overal mogen rijden en parkeren waar geen paaltjes staan. Mutatis mutandis geldt dit ook voor fietsers. Handhaving is ook weggebruikers opvoeden, en dat laat zich niet verpalen.

Maar alle gebruikelijke oplossingen zijn ook gebrekkig: ofwel laten ze fietsers vlot door, ofwel belemmeren ze rolstoelgebruikers, rollators en buggy's. Er is maar één type infrastructurele maatregel die fietsers effectief tegenhoudt: de kissing gate, maar deze is nauwelijks toepasbaar in stedelijk gebied.

.
Een rake analyse van Eline uit Purmerend:

Een zoektochtje op google leerde mij al dat er eigenlijk geen hardware-oplossingen zijn voor het probleem fietsen in een voetgangersgebied.
Grappig genoeg heeft de gemeente zelf de enige oplossing al aangegeven: handhaving! En het goede nieuws is dat dat een rendabel plan zou zijn. Een bon voor fietsen in een voetgangersgebied bedraagt 55 euro momenteel. Jongeren tussen de 12 en 16 jaar krijgen korting, zodat de boete 28 euro bedraagt. Het uursalaris van een duo handhavers is makkelijk terug te verdienen.

c) autoverkeer weghouden van trage wegen.
Hiermee wordt een harde knip bedoeld die fietsers doorlaat en autoverkeer tegenhoudt. Mobiel Vlaanderen heeft ooit een halfslachtige opsomming gemaakt van 'fietssluizen' om fietswegen af te sluiten voor autoverkeer, maar dit document is volledig voorbijgestreefd met de publicatie van een nieuwe dienstnota.

Op Vlaamse gewestwegen wordt sinds kort de veiligheid van ALLE weggebruikers nagestreeftd, en zijn paaltjes op fietspaden / fietswegen enkel in heel specifieke situaties nog toegelaten. Paaltjes om fietsers af te remmen zijn in de ban geslagen, ze zorgen immers voor ongemeen veel éénzijdige ongevallen

Voorbeeld uit Eeklo

Doel: Doorgaand verkeer op fietsroute vermijden, inclusief de integratie van kleine landschapselementen (KLE’ s).

Aanleg van een natuurlijke fietssluis.

d) (brom)fietsers vertragen / ontraden op wegen voor gemengd gebruik
Hiervoor wordt een variant van b) gebruikt, waarbij de doorgang ruimer wordt voorzien zodat (brom)fietsers enkel vertragen. Helaas zijn de gebruikte beugels of palen ook obstakels die gevaarlijk zijn voor fietsers. Nu de wegbeheerder eindelijk overtuigd is van vergevingsgezinde wegen, mogen fietspaden en fietswegen niet achterblijven.

De gemeente Bredene denkt zelfs dat een dergelijke fietssluis een ontbrekende  fietsvoorziening is, en dat er dringend een norm moest geschreven worden om ze aan te leggen. Foei foei.

Volgens een toegankelijkheidsgids uit Nederland moeten de beugels ver genoeg uit elkaar staan.

Toegankelijkheid fietssluizen

Om overlast van scooters en (racende) fietsers tegen te gaan, plaatst de gemeente op voet- en fietspaden soms fietssluizen. De werkgroep zet zich ervoor in dat de hekken van de fietssluizen ver genoeg uit elkaar worden geplaatst. De doorgang voor rolstoelers en scootmobiels blijft daardoor goed en veilig.

Bij de afdeling Realisatie en Beheer van de gemeente pleiten wij ervoor 1.5 mtr, aan te houden tussen de hekken en tussen de rand van het pad (stoeprand, muren of bosjes) en de kopse kant van de hekken. Ook is het van belang dat de bestrating bij de fietssluis zo veel mogelijk waterpas ligt; zo weinig mogelijk ‘afschot’, dus.

Nog een voorbeeld van bij de noorderburen:

Fietssluis moet veiligheid verbeteren

De gemeente Stein heeft een fietssluis geplaatst op de Driekoulenweg-Kilianusstraat in Nieuwdorp om zo gevaarlijke situaties tot een minimum te beperken. Het probleem was dat de fietsers en bromfietsers met een veel te hoge snelheid het aanwezige woonwijk in kwamen gereden. Hierdoor ontstonden er gevaarlijke situaties. Bromfietsers mogen er sowieso niet rijden. Door het plaatsen van de sluis wil de gemeente de snelheid van de fietsers reduceren en de toegang c.q. het gebruik door bromfietsers ontmoedigen. De gemeente verwacht dat gevaarlijke situaties met deze maatregel tot het verleden behoren.

Of een voorbeeld van bij ons:

Overijse - De gemeente gaat een houten fietssluis plaatsen aan de toegangsweg tot het Schaatbroekbos vanuit de Oude Abstraat.

Het natuurgebied van zo’n 5 ha is gemeentelijk eigendom. Sinds 1996 loopt er een natuurleerpad door het domein. Scholen kunnen er op vrijwillige basis aan natuureducatie doen. Blijkt nu dat quads en crossmotoren via het pad door het Schaatbroekbos naar de hoger gelegen Katleendreef rijden. De nieuwe fietssluis moet er nu voor zorgen dat gemotoriseerd verkeer uit het bos blijft.

e) autoverkeer vertragen / aan de kant houden
Dit is een constructie op de rijbaan die de fietser rechtdoor laat fietsen, terwijl het autoverkeer moet slalommen of van de fietsstrook afgehouden wordt.

Bijvoorbeeld:


Ook hier geldt weer dat een dergelijke constructie uiterst voorzichtig moet ontworpen worden, zodat dit niet tot éénzijdige ongevallen bij fietsers leidt. En dat men met alle fietstypes moet rekening houden, ook met fietskarren en bakfietsen.

Volgend verhaal ter illustratie:

Fietsersbond tegen fietssluizen Havenstraat
Bij de herinrichting van de Havenstraat zijn zes fietssluizen gepland. Geen goed idee volgens de Zaanse Fietsersbond.
Een fietssluis is een stukje fietspad dat door een verhoogd eilandje van de weg is afgescheiden.
De stukjes fietspad worden 1,60 m breed waardoor fietsers die naast elkaar fietsen worden gedwongen achter elkaar te fietsen. Het afremmen van auto’s geeft hinder voor fietsers volgens de bond.
Bij gladheid wordt niet gestrooid op het fietsgedeelte. Bij de kruising Havenstraat/Helsingborgstraat komt geen sluis maar een plateau.
De obstakels zijn gevaarlijk volgens de Fietsersbond.
De verhoogde eilandjes met afgeschuinde randen, kunnen tot eenzijdige ongelukken leiden. Naast de eilandjes blijft er een te smal wegvak van 3,50 m breedte over. Als daar een fietser rijdt is de mogelijkheid reëel dat hij door een tegemoetkomende auto opzij gedwongen wordt, zeker als het om twee naast elkaar rijdende fietsers gaat. En daaruit kunnen ongelukken voortkomen.

Maar naar verzuchtingen van de fietsersbond wordt vaak niet geluisterd, en vaak kiest de wegbeheerder voor een ongevalsverhogende weginrichting, met alle gevolgen vandien.

WORMER De gemeente Wormerland haalt per direct de betonblokjes en de fietssluis in de Engewormer weg.
Gisteren raakte een wielrenner daar zwaargewond toen hij één van de blokjes raakte en ten val kwam. Omdat het niet de eerste keer was dat er iemand gewond raakte door de blokjes en de sluis, hadden bewoners een belangenvereniging opgericht.

Dat, in combinatie met het ongeluk van gisteren, zorgt er nu voor dat de sluis en de blokjes weggehaald worden. "We willen een zo veilig mogelijke verkeerssituatie voor alle verkeersdeelnemers en gaan de situatie opnieuw bekijken", vertelt wethouder Frans Saelman. "Ik wens de betrokken wielrenner en zijn familie veel sterkte toe."

Hoe het spijtig genoeg afliep lees je hier.

Conclusie
Wanneer we vergevingsgezinde fietsinfrastructuur willen aanleggen, dan zijn alle obstakels en versmallingen op fietspaden en fietswegen te mijden. Enkel onder strikte voorwaarden kunnen zachte palen gebruikt worden om autoverkeer van een fietspad te houden. Handhaving kan niet één op één vervangen worden door de plaatsing van palen, aangezien dat een groot risico op éénzijdige ongevallen inhoudt.